Onder grote belangstelling, waaronder veel familieleden van de in Nederweert wereldberoemde “Joeëste Fons”, doet Jan Vaes het verhaal ondersteund door Sjra Vossen.

Jan als neef beheert namens de familie de literaire nalatenschap van oom Fons.

Uit dit materiaal hebben zij deze presentatie samengesteld. Jan en Sjra zijn daarin geslaagd.

 Fons wordt op 02-06-1920 geboren als laatste en 16e kind van Piet Vossen (Joeëste Piet) en To Knapen (Neele Toke). De bijnaam Joeëste verwijst naar het stamhuis van de familie Vossen waar Piet en To hun grote gezin stichtten. Deze 16 kinderen zorgden op hun beurt voor 107 kleinkinderen en bij de 100e ontving To een pauselijke onderscheiding.

Hij ging in Nederweert naar de kleuter- en lagere school waar hij kennis maakte met de “Hollandse” taal. Opgevoed met het thuis gesproken dialect leidde dit soms tot hilarische toestanden. Zijn prestaties op school zorgden in afwijking met wat in het gezin gangbaar was dat hij naar het gymnasium in Weert ging. Deze studie werd onderbroken door een ziekte. Na een herstel periode van 1 jaar Hornerheide en 1 jaar thuis deed hij in 1942 eindexamen.

Vermeldenswaardig is ook zijn dagboek “De kroniek” waarin hij de gebeurtenissen beschrijft tijdens de Tweede Wereldoorlog die in zijn familie maar ook in Nederweert plaats vonden. Met Aidan Sprot een van de ingekwartierde bevrijders heeft hij een jarenlange vriendschap onderhouden. Sprot heeft de tocht van de “Royal Scots Greys” van Palestina tot Wismar beschreven en hierin is ook de “Hesterstraat” opgenomen.

Fons was punctueel maar ook principieel. Als diep gelovige heeft hij de veranderingen in de R.K. Kerk moeilijk kunnen accepteren. Dit komt tot uiting in zijn correspondentie o.a. met diverse bisschoppen. Ongelukkig was hij met de moderne bijbel vertaling. Dit heeft ertoe geleid dat hij zichzelf het Hebreeuws eigen maakte om de oude schriften in het Nederweerts te vertalen, hoewel Fons niet verder gekomen is dan het boek Genesis. Zijn vertaling “In ei Begîn” is een indrukwekkende prestatie, waarvan wij op de avond een proeve hebben mogen smaken.

Dit was een heemkunde avond in optima forma, voor Nederweerters over een Nederweerter en door Nederweerters. Me

er dan 100 mensen beleefden er plezier aan, met dank aan Jan Vaes en Sjra Vossen.

Tijdens de oorlog werd hij aangesteld als ambtenaar op het voedselbureau en tegelijkertijd studeerde hij Engels aan de Leergangen in Tilburg. Bij de bevrijding kon hij zich dus verdienstelijk maken als tolk. Na de bevrijding studeerde hij Engels aan de universiteit in Nijmegen en een jaar in Engeland, waarna hij in 1952 promoveerde. Hierna werd hij leraar Engels aan het Dr Mollercollege in Waalwijk. In 1982 kwam een einde aan zijn leraarschap en konden hij en zijn vrouw Riet gaan genieten van hun gezamenlijke hobby’s. In 2002 is hij in Weert overleden.

Zijn verdienste voor Nederweert is dat hij het dialect van het buurtschap waar hij opgroeide “Heijsterstraat- Hoek” heeft opgetekend. Vanaf 1936 verzamelde hij de woorden die begin 20e eeuw in zijn omgeving werden gesproken en heeft hij de grammatica hiervan vastgelegd. Ook verzamelde hij volksverhalen die er verteld werden en beschreef hij de typische gebruiken van geboorte tot dood. Dit alles is gepubliceerd o.a. bij Veldeke, in de Bronk en ook schreef hij in “Taal en Tongval” maar ook in het plaatselijk Weekblad.

Om te bewijzen dat zijn dialect, voor buitenstaanders misschien grof klinkend, geschikt was om op hetzelfde niveau te gebruiken is als officiële talen, schreef hij “Ein Ongerstong vôl Touvering.” Dit toneelstuk geïnspireerd op Shakespeare’s Midsummer-nightdream werd met veel enthousiasme vele malen in Nederweert opgevoerd. Later hebben de Krottenpoffers daar weer een eigen variant op gemaakt. De titel moest van Fons wel anders luiden en die werd “Op baevert nao Zwertbrook.”