“Gluren bij de Buren” in Leveroij

“Gluren bij de Buren” in Leveroij

In het kader van de “cultuurhistorische zomer” van de Aldenborgh (LGOG Kring Weert) vond op dinsdag 7 juli 2015 de activiteit “Gluren bij de buren” te Leveroy plaats. Deze activiteit werd georganiseerd door de Heemkundevereniging Nederweert.

Met prima weer en onder grote belangstelling ( ruim 275 personen) werd om 19.00 uur het programma gestart in de kerk van Leveroy.

Na een woord van welkom door Peter Korten (namens de Aldenborgh) en Hein Janssen (namens de Heemkundevereniging Nederweert) gaf Johan Slabbers een korte schets over het ontstaan van Leveroy.  In zijn welkomstwoord gaf Hein Jansen aan deze editie van “Gluren bij de Buren” het thema mee “Niets is wat het lijkt in Leveroy”.

Dat was vroeger al zo en dat is het nog. Neem nou de naam. Je zou denken dat de uitgang roy iets te maken heeft met een openplek in een bos. Maar volgens de Codex Nederlands-Limburgse Toponiemen is dat hier niet aan de orde. Vermeldingen uit de 13 en 14 eeuw hebben het consequent over Leverlo of Leyverloe.  De veronderstelling luidt dat de tweede L is komen te vervallen waardoor de naam Leyvero wordt, die ook veel beter aansluit bij de dialectnaam Leivere.

Daarna gaf de  Leiverse amateur historicus Johan Slabbers een korte schets van de geschiedenis van Leveroy.

Verdeeld over 8 groepen bezochten vervolgens de deelnemers 8 plekken van historische betekenis.

 

Kerk

Het dorp is ontstaan in de late Middeleeuwen, op de grens van het Land van Weert en het graafschap Horn. Mogelijk heeft reeds in de 13de eeuw een kapel in of nabij Leveroy gestaan. Het oudst bekende kerkje was een 15de of 16de eeuwse gotische kapel, die in 1620 tot parochie werd verheven door bisschop A. Castro van Nederweert. Opmerkelijk is, dat vooral de grote armoede van de kerk werd benadrukt. Het interieur werd vanaf 1700 verrijkt door giften vanuit Horn. In 1839 werd de kerk vervangen door een eenvoudige, niet-georiënteerde zaalkerk met een rechthoekige koorafsluiting, omdat de oude kerk te klein was geworden. Het interieur was voorzien van een gepleisterde koofzoldering. De toren bleef hierbij behouden. In de jaren twintig van de 20ste eeuw werd de kerk wederom te klein en kreeg architect J. Wielders uit Sittard van de bouwpastoor P.J. de Fauwe de opdracht een nieuwe kerk te bouwen. In 1925 is deze kerk gebouwd welke in november 1944 als gevolg van oorlogsgeweld volledig werd verwoest. Daarna heeft men in 1949 de huidige kerk gebouwd.

Thomassenhof en Schreurshof

Als vroegere bewoner van Thomassenhof  gaf Ben Houben hier een toelichting. Beide boerderijen zijn jarenlang familiair aan elkaar verbonden geweest. Thomassenhof was aanvankelijk Joostenhof toen Petrus Houben zich hier in 1724 vestigde. De naam Joostenhof was afkomstig van de schoonvader van Petrus, Joost Berben die schoolmeester was in Leveroy. Later werd de naam Thomassenhof omdat een Petrus Thomas eigenaar werd. In de boerderij werden diverse ambachten uitgeoefend. Naast akkerbouwer was een van de eigenaren “teut”, caféhouder en jeneverstoker en zadelmaker. De welstand heeft de boerderij waarschijnlijk te danken aan het beroep “teut”. In de periode 1991 – 2005 is de boerderij met veel zorg gerestaureerd. Vele historische elementen zijn hierbij bewaard gebleven. Door de familie van Heugten werd een toelichting gegeven op de teutenboerderij Schreurshof. Ook deze is recent zorgvuldig gerestaureerd. Met de name de deels originele indeling van de gebouwen oogstte veel bewondering, waarbij de vloer in de keuken van maaskeien zeer bijzonder is. Deze vloer enkele eeuwen oud is nog in originele staat met enkele motieven.

  

Huis Peeters (Liesjeshoek 33)

Dit huis is gebouwd voor 1751 want in dat jaar werd het verkocht aan “sjnieder” Thomas Houben. Eind 18 eeuw woont zoon Petrus erin, ook kleermaker, die het huis 

huurt.  Na bewoning door diverse famil ieleden trouwt een nazaat met bakker Wiel Kusters uit Kessel. Deze Wiel begint er in 1929 een bakkerij die echter in 1933 afbrand. Bij de herbouw werd het huis 1 meter verhoogd hetgeen thans in de muren nog zichtbaar is. Bakker Wiel Kusters bouwde aan de Deckerstraat een nieuwe bakkerij. In 1935 vestigde zich er weer een Hubertus Houben. Ook kreeg het huis een moderne oven die tot 1962 nog in gebruik was. In 1974 kochten de huidige bewoners (Hans en Christine Peeters-Jordens) het huis.

 

Plein Leveroy

Op het plein voor de kerk gaf Johan Slabbers een uitgebreidere toelichting op het verleden van Leveroy. Van oudsher was Leveroy verdeeld in drieën. De Heerlijkheid Weert, het Graafschap Horn en het Vorstendom Thorn. Dit werden na de Franse Tijd respectievelijk de gemeenten Nederweert, Heythuysen en Baexem. In de, met rode klinkers, gestraatte stoep bij de kerk, in het verlengde van de Liesjeshoek, is nog een uitsparing te zien, waarin de palen stonden van een bord met daarop de tekst (leesbaar vanaf Heythuysen) Leveroy gemeente Nederweert. Aan de overkant van de weg stond voor de gemeentelijke herindeling van 1991, Leveroy gemeente Heythuysen.

Een voorbeeld van de problematiek met de grenzen zien we in het jaar 1728. Het is Leveroyse kermis. In de boomgaard van de herberg bij Hulskens werd Hendrick Verstraelen uit Heythuysen vermoord door Jan Jacobs uit Stramproy. De boomgaard van Hulskens lag tegenover de kerk op Nederweerts (Oostenrijks) gebied. De dader vluchtte over de grens met Heythuysen (Luik), waar hij veilig was. Omdat Jacobs afkomstig was uit Thorns gebied werd hij bij verstek verbannen uit Thorn op straffe van de dood. Van 1803 tot 1838 gaat Leveroy een succersale kerk vormen met Baexem.

Na die tijd werd de parochie Leveroy, die in haar geheel op Nederweerts gebied lag opnieuw een zelfstandige parochie. Mensen die vanaf Nederweert, voorbij de kerk woonden moesten nog steeds naar Heythuysen ter kerke, maar ook naar de school.

Het probleem met de kerk werd in 1871 grotendeels opgelost, doordat de parochiegrens richting Heythuysen en Baexem werd verlegd. Het probleem met de scholieren bleef nog ruim 20 jaren bestaan, omdat dit de gemeentebesturen aanging. Scholen waren in die tijd nog openbaar en er moest schoolgeld betaald worden aan de gemeente waar men woonde. In 1936 kwamen er nieuwe parochiegrenzen en in 1991 kwam er een gemeentelijke herindeling. Hierbij kwam nagenoeg de gehele parochie op Nederweerter grondgebied te liggen.

Pastorie

In een korte schets gaf Henk Hermans de geschiedenis aan van de 2 pastorieën die Leveroy heeft gekend. Hoewel Leveroy sinds 1620 een parochie was werd pas in 1729 de eerste pastorie gebouwd door pastoor Petrus Looyens een burgemeesterszoon uit Weert. Deze bouwde de pastorie voor eigen rekening en deze lag tussen de kerk en Thomassenhof, toen Heythuysens grondgebied.  Later gaf dit problemen ten aanzien van het onderhoud van de pastorie. In 1809 namelijk vaardigde Keizer Napoleon een Decreet uit dat de verhouding bepaalde tussen de kerk en de staat. Hierin stond dat de parochianen de kerk moesten onderhouden en de overheid ( gemeente) verantwoordelijk was voor de bouw en onderhoud van de pastorie. In Leveroy woonde echter 80% van de parochianen op Nederweerts grondgebied terwijl de pastorie op Heythuysens grondgebied lag. Hierdoor was er bij de gemeente Heythuysen weinig interesse voor het onderhoud van de pastorie. Als gevolg hiervan verwaarloosde deze dusdanig dat in 1867 bij de gemeente Nederweert een verzoek tot nieuwbouw werd ingediend. Dit verzoek werd in 1868 ingewilligd en in dat jaar werd door aannemer Baetsen uit Heythuysen voor fl 3800 een nieuwe pastorie gebouwd op Nederweerts grondgebied. De pastorie werd, zoals toen gebruikelijk symmetrisch gebouwd. Dat wil zeggen in het midden een gang en zowel rechts van de gang als links identiek. De oude pastorie was nog goed genoeg voor de kapelaan. In 1924 werd deze gesloopt. De nieuwe pastorie werd in 1921 nog grondig hersteld en de laatste bewoner was pastoor Nijhof. Sinds eind vorig eeuw is de pastorie in particuliere handen en met name de buitenkant is nog vrijwel in originele staat.  

School Leveroy

Tjeu Kwaspen, oud leerkracht van de basisschool  te Leveroy, gaf met als achtergrond de resten van de oude lagere school, een schets van de geschiedenis van het basisonderwijs in Leveroy. In 1620 werd Leveroy tot parochie verheven en toe was er al sprake van onderwijs in Leveroy. Het onderwijs werd toen gegeven door de koster, die dus tevens schoolmeester was. Uit een kerkvisitatie van 1670 kunnen we afleiden dat er een tiental leerlingen waren die in het huis van de koster les kregen. Van 1725 tot 1793 verzorgde de bekende Leveroyse familie Havens het onderwijs naast de functie van koster. In 1821 is Verbruggen onderwijzer en die moet, gezien de gewijzigde wetgeving, een akte van bekwaamheid halen. Blijkbaar lukt dit niet en hij verlaat in 1829 de school. In 1829 wordt Josephus van den Eertwegh onderwijzer en hij krijgt van de gemeente Nederweert een nieuw huis met schoollokaal ter beschikking. In 1890 wordt er een lokaal bijgebouwd en komt er een tweede leerkracht. In 1918 wordt een complete nieuwe school gebouwd en in 1935 komt er een vierde lokaal en in 1971 het vijfde lokaal. In 1989 vindt volledige sloop plaats en komt het basisonderwijs in de voormalige kleuterschool die in 1979 is gebouwd.

Oorlogsplaquette

Bij de ingang van de kerk in de linkerzijmuur is een plaquette aangebracht ter herinnering aan de oorlogshandelingen die eind 1944 in Leveroy hebben plaatsgevonden. In september 1944 werd het Kanaal Wessem- Nederweert  het front. Leveroy en omliggende dorpen lagen toen in het frontgebied. Omdat Duitsland een groot tekort had aan arbeidskrachten werd er op zondagmorgen  8 oktober 1944 in Leveroy ( en ook op andere plaatsen ) een razzia gehouden. In het gebied tussen Wessem en Sevenum werden toen 2000 mannen opgehaald, waarvan 18 uit Leveroy. Zij moesten te voet naar het Station in Roermond en gingen verder met de trein naar Wuppertal.  Relatief was dit aantal niet groot want in Nederweert-Eind werden meer dan 100 mannen opgepakt. Peter Crins schetste hierbij hoe het er bij de razzia aan toe was gegaan en hoe sommigen nog op het laatste moment konden vluchten. Ook vertelde hij uit overlevering hoe het de opgepakte personen in Duitsland was vergaan.

 

Reacties zijn gesloten.